Bilişim Sözlüğü - Murat Berber

0-9

802.3ad: Link Aggregation Protocol (LACP), birden fazla bağlantı (F/O, ethernet) birleştirilerek bağlantı yedekliliği ayrıca kapasite artırımına olanak sağlayan bir protokoldür.
Link Aggregation Protocol (LACP) active, passive, on mod olmak üzere 3 farklı modu vardır.

ALU: Aarithmetic logic unit (ALU) Aritmetik mantık birimi, programın yürütülmesi sırasında gereken mantık işlemlerini (karşılaştırmalar gibi) ve aritmetik işlemleri (toplama veya çarpma gibi) gerçekleştirir.

ARP: Address Resolution Protocol (ARP)IP adreslerinin donanım adreslerine çevrimini sağlar.

ARPANET: elişmiş Araştırma Projeleri Ajans Ağı (ARPANET), dünyanın ilk operasyonel paket anahtarlama ağlarından olan TCP/IP’ yi uygulayan ilk ağdır ve küresel İnternet’in ne olacağının öncüsü olmuştur. Ağ başlangıçta ABD Savunma Bakanlığı’ndaki projelerde ve ABD’deki araştırma laboratuvarlarında kullanılmak üzere, ABD Savunma Bakanlığı’ndaki Gelişmiş Araştırma Projeleri Ajansı (ARPA, daha sonra DARPA) tarafından finanse edildi. ARPANET’in paket anahtarlaması, TCP/IP ile birlikte, İnternet’in çalışma şeklinin bel kemiğini oluşturur.

Alan adı: Alan adı (Domain Name), bir web sitesinin Internet’teki adı ve adresidir.

Bayt: 1964’te, IBM System/360 bilgisayarının tasarımcıları, bilgisayar depolamasının temel birimi olarak 8 bitlik grupları kullanma kararı verdi ve bu 8 bitlik gruba bayt adını verdiler.

auzef.istanbul.edu.tr

Binary: Bilgisayar biliminde ki en önemli sayı sistemlerinden biri ikili taban (binary ).İkilik sistemde yalnızca 0 ve 1 rakamları kullanılır.

kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Bit: Dijital bir bilgisayardaki en temel bilgi birimi, binary digit kelimelerinden türetilen bit dir. Somut anlamda, bir bilgisayar devresi için “açık” veya “kapalı” (veya “yüksek” ve “düşük”) olma durumudur. 1964’te, IBM System/360 bilgisayarının tasarımcıları, bilgisayar depolamasının temel birimi olarak 8 bitlik grupları kullanma kararı verdi ve bu 8 bitlik gruba bayt adını verdiler.

auzef.istanbul.edu.tr

Browser: Ana fonksiyonu, kullanıcının belirlediği adresteki sunucudan web kaynakları için istekte bulunarak bu içeriklerin cihaz ekranlarında görüntülemesini sağlanmaktır.

Browser Engine: Görüntüleme Motoru ile Kullanıcı arayüzü arasındaki etkileşimi birbirine bağlama görevini yerine getirir.

Brute Force: Brute Force Attacks (kaba kuvvet saldırısı) bir şifreyi yada bir değerin elde etmek için kullanılır. Kablosuz – kablolu ağlar başta olmak üzere bir çok alanda kullanılmaktadır. Brute force saldırısı, unutulan bir şifreyi bulmak için denemeler yapmak gibidir. Aynı mantıkla brute force saldırısında bir çok kombinasyon kullanarak yapılır.

Bus: CPU ve diğer bileşenler arasında ki iletişim veri yolları üzerinden yapılır. Veriyolu, sistem içindeki birden çok alt sistemi birbirine bağlayan bir dizi telden oluşur.

CONTROL UNIT: Kontrol birimi (control unit), CPU’nun yöneticisidir. Tüm konutların yürütülmesini ve tüm bilgilerin aktarılmasını izler.

DHCP: (Dynamic Host Configuration Protocol – Dinamik Cihaz Ayar Protokolü): Bir TCP/IP ağına bağlanan bir cihaza otomatik olarak IP adresi, ağ maskesi, ağ geçidi ve DNS sunucusu atanmasına yarar.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

DNS: (Domain Name System – Alan Adı Sistemi): Alan adı verilen isimler (örneğin www.wikipedia.org) ile IP adreslerini birbirine bağlayan sistemdir. Paylaştırılmış bir veritabanı olarak çalışır. UDP veya TCP üzerinden çalışabilir.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Deauth attacks: Deauthentication attacks (Deauth attacks ) yani kimlik doğrulama saldırısı. Saldırgan hedef aldığı bir cihazın / kullanıcının ağ hizmetini kesintiye uğratmak için yapar. Deauth saldırıları 802.11 Wi-Fi Protokolünün güvenlik açığından faydalanır. Saldırganın deauth atak yapması hedef ağa sızmasına gerek yoktur. Saldırgan elde ettiği MAC adresleriyle deauth atakları gerçekleştiri

Domain Name: Alan adı (Domain Name), bir web sitesinin Internet’teki adı ve adresidir.

Download: Internetten veri indirmek anlamında kullanılan kelimedir.

Dynamic HTML: Dinamik HTML (Dynamic HTML – DHTML), Tasarımcıya, kullanıcı fareyi herhangi bir nesne üzerine getirdiğinde hareket etmesini ya da görünümünün değişmesini sağlayabilen Web Sayfaları yapabilme imkanı sağlayan dildir.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

E-Posta (E-Mail): Elektronik posta (e-posta), Internet üzerinde bilgisayarlar ve insanlar arasında bilgi alışverişini sağlayan kullanımı en yaygın Internet uygulamasıdır.

FTPS: (Secure FTP – Güvenli FTP): FTP’nin RSA ile güçlendirilmiş halidir. TCP üzerinden çalışır.

FTP: (File Transfer Protocol – Dosya Gönderme Protokolü): Dosya göndermek ve almak için kullanılır. HTTP’den değişik olarak kullanıcının zorunluı olarak sisteme giriş yapmasını gerektirir. Veri ve komut alış verişi için iki ayrı port kullanır. TCP üzerinden çalışır.

GIF: (Graphics Interchange Format) genellikle küçük resimler ya da hareketli animasyonlar için kullanılır. Gif sıkıştırıldığında resmin kalitesinde bozulma olmaz.

Giriş ve çıkış (G / Ç): Giriş ve çıkış (G / Ç) cihazları, bilgisayar sistemiyle iletişim kurmamızı sağlar. G / Ç, birincil bellek ve çeşitli G / Ç çevre birimleri arasında veri aktarımıdır. Klavyeler, fareler, kart okuyucular, tarayıcılar, ses tanıma sistemleri ve dokunmatik ekranlar gibi giriş cihazları, bilgisayara veri girmemizi sağlar. Monitörler, yazıcılar, hoparlörler gibi çıktı aygıtları bilgisayardan bilgi almamızı sağlar.

Gnome: Gnome kısaltmasının açılımı GNU Netwok Object Model Environment’tir. Gnome çok popüler bir arayüz yazılımıdır.

Görüntüleme Motoru: İstek sonucunda gelen içeriğin ekranda görüntülenmesinden sorumludur. PDF, HTML, Image vb.. Bu içerik bir HTML sayfası ise rendering engine bu HTML, CSS parse ederek bunun üzerinde JS etkilerini de yansıtarak içerik ekranında görüntüler.

HTML: HTML (Hyper Text Markup Language), Köpri Metni İşaretleme Dili, günümüzde Internet üzerinde veri paylaşımı için kullanılan en yaygın metin tabanlı dildir. Temel görevi yazı, görüntü, video gibi çeşitli verileri ve bunları içeren sayfaları birbirine basitçe bağlamak, buna ek olarak söz konusu sayfaların web tarayıcısı yazılımları tarafından düzgün olarak görüntülenmesi için gerekli kuralları belirlemektir. Dilin son sürümü HTML5’tir.

HTTPS: (Secure HTTP – Güvenli HTTP): HTTP’nin RSA (Açık anahtarlı şifreleme) şifrelemesi ile güçlendirilmiş halidir. TCP üzerinden çalışır.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

HTTP: (HyperText Transfer Protocol – HiperMetin Yollama Protokolü): İlk başta HTML sayfaları yollamak için yapılmış olan bir protokol olup günümüzde her türlü verinin gönderimi için kullanılır. TCP üzerinden çalışır.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Hexadecimal: Bilgisayar biliminde ki en önemli sayı sistemlerinde biri olan onaltılı tabandır. (hexadecimal). Onaltılık sistemde 0’dan 9’a kadar rakamlarla birlikte 10 ile 15 arasını göstermek için A, B, C, D, E, F harfleri kullanılır.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Host: Türkçe karşılığı “Alan” olan Host, web sayfalarının güvenli ve sürekli bir şekilde erişilebilir olmalarına imkan sağlayan bilgisayarlar üzerindeki belirli bir alanı ifade eder.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Hosting: Hosting (Barındırma), web sayfalarının Internet’te yayınlanabilmesi için gerekli alanın kiralanmasıdır.

Hız aşırtma: Sistem performansını iyileştirmek için belirli sistem bileşenlerinin sınırları hız aşırtma (overclock) yöntemi ile zorlanabilir.

ICMP: (Internet Control Message Protocol – Internet Yönetim Mesajlaşması Protokolü): Hata ve türlü bilgi mesajlarını ileten protokoldür. Örneğin, ping programı ICMP’yi kullanır.

kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

IGMP: (Internet Group Messaging Protocol – Internet Grup Mesajlaşma Protokolü): Bir sistemin internet yayınlarına (multicast) abone olmasına ve aboneliği durdurmasına yarar. Bu yayınlar, UDP üzerinden yapılır ve genelde çoklu ortam (radyo veya video) içerikli olurlar.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

IMAP: IMAP de aynı POP3 gibi çalışan başka bir posta protokolüdür. IMAP kullanarak bir e-posta mesajını okuduğunuzda, aslında onu bilgisayarınıza indirmiyor veya depolamıyorsunuz; bunun yerine e-posta hizmetinden okuyorsunuz.IMAP, yalnızca üzerine tıkladığınızda bir mesaj indirir ve ekler otomatik olarak indirilmez. Bu şekilde, mesajlarınızı POP3’ten çok daha hızlı kontrol edebilirsiniz.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

IP: Internet’e dahil olacak her bilgisayarın, telefon numaralarında olduğu gibi onu diğerlerinden ayırt edilebilir kılan bir IP (Internet Protokol) adresi vardır. Bir IP adresi, noktalarla ayrılan dört rakam grubundan oluşur bu rakam gruplarının her birine okted adı verilir. Dolayısyla bir IP adresi 4 oktetten (8li grup) oluşan 32 bitlik bir sayıdır. Okumayı kolaylaştırmak adına desimal olarak yazılırlar. Fakat IP yi daha iyi irdeleyebilmek için herbir okteti 8bitlik(1 byte) değerlere dönüştürmek gerekir.

Bazı IP numaraları yerel ağlarda kullanılmak amacıyla ayrılmıştır. Bu IP lerle internete çıkılmaz. Bu adreslere Özel Adresler (private adresses) denir. Internette kullandığımız IP adreslerineyse Genel Adresler (public adresses) denir.

kaynak: auzef.istanbul.edu.tr

IPS: Intrusion Prevention System (Saldırı Önleme Sistemi), cihazlarda, sunucularda yeni ve mevcut güvenlik açıklarına karşı koruma sağlayan, ağ güvenliğinin kritik bir bileşenidir. IPS teknolojileri, şifreli trafik dahil tüm ağ trafiğini inceleyerek, kuruluşların kötü niyetli trafiği belirlemelerine yardımcı olur ve bu tür trafiğin ağlarına girmesini proaktif olarak engeller.

internet tarayıcı: Ana fonksiyonu, kullanıcının belirlediği adresteki sunucudan web kaynakları için istekte bulunarak bu içeriklerin cihaz ekranlarında görüntülemesini sağlanmaktır.

JPEG: Genellikle büyük ebatlardaki resim formatıdır. Jpeg resimlerini sıkıştırdığımız ölçüde kalitesinde azalma olur. Yalnız bu bozulmalar insan gözü ile pek belli olmaz.

LACP: 802.3ad Link Aggregation Protocol (LACP), birden fazla bağlantı (F/O, ethernet) birleştirilerek bağlantı yedekliliği ayrıca kapasite artırımına olanak sağlayan bir protokoldür.
Link Aggregation Protocol (LACP) active, passive, on mod olmak üzere 3 farklı modu vardır.

MS Excel: MS Excel, Microsoft tarafından geliştirilmiştir. Bir tablo uygulamasıdır. Microsoft Office paketinin bir parçasıdır.Excel verileri satırlar ve sütunlarda halinde düzenler. Satır ve sütunların oluşturduğu kutucuklara hücre adı verilir. Hücreler, formül, sayısal değer ve metin gibi bir veri içerir.

MS Word: MS Word, Microsoft tarafından geliştirilmiştir. Bir kelime işlemci uygulamasıdır. Microsoft Office paketinin bir parçasıdır. Word, metin tabanlı bir belgeyi biçimlendirmek, değiştirmek, kaydetmek, yazdırmak, paylaşmak için kullandığınız bir uygulamadır.

OSPF: (Open Shortest Path First – İlk Açık Yöne Öncelik): Aynı RIP gibi router’ların yönlendirme tablolarını otomatik olarak üretebilmesine sağlar. OSPF, RIP’ten daha gelişmiş bir protokoldür

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

overclock: Sistem performansını iyileştirmek için belirli sistem bileşenlerinin sınırları hız aşırtma (overclock) yöntemi ile zorlanabilir.

PNG: üçüncü tip resim formatı da PNG (Portable Network Graphics) formatıdır. PNG formatı, yakın zamanda Gif’in yerine geçebilir.

POP3: e-posta hizmetinizle iletişim kurarak ve tüm yeni mesajlarınızı buradan indirerek çalışır. Bilgisayara indirildikten sonra, e-posta hizmetinden silinirler. Bu, e-posta indirildikten sonra yalnızca aynı bilgisayar kullanılarak erişilebileceği anlamına gelir.

POP3: (Post Office Protocol 3 – Postahane Protokolü 3): e-posta almak için kullanılan bir protokoldür. TCP üzerinden çalışır.

Python: Python, Guido Van Rossum tarafından 1990 yılında geliştirilmeye başlanan nesne yönelimli, yorumlanabilen ve yüksek seviyeli bir programlama dilidir.

RAM: rasgele erişimli bellek

RARP: (Reverse ARP, yani Ters ARP) protokolü ARP’ın ters işlemi yapar. Yani hangi MAC adresinin hangi IP adresini kullandığını bulur. Bir TCP/IP ağında RARP’ın çalışacağı garanti değildir, zira RARP bir RARP sunucusuna ihtiyaç duyar.

kaynak: auzef.istanbul.edu.tr

RIP: (Router Information Protocol – Router Bilgi Protokolü): Router’ların yönlendirme tablolarını otomatik olarak üretebilmesini sağlayan protokoldür.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Register: Registerlar, bilgisayar sistemlerinde adresler ve programların yürütülmesi için gerekli veriler gibi çeşitli ikili verilerin depolanma birimidir. Registerlar işlemcide bulunur, böylece bilgilere çok hızlı bir şekilde erişilebilir.

Rendering Engine: İstek sonucunda gelen içeriğin ekranda görüntülenmesinden sorumludur. PDF, HTML, Image vb.. Bu içerik bir HTML sayfası ise rendering engine bu HTML, CSS parse ederek bunun üzerinde JS etkilerini de yansıtarak içerik ekranında görüntüler.

SD-WAN: SD=Software Define = Yazılım Tabanlı Mimari
WAN=Wide Are Network = Uzak Mesafe Bağlantılar
SD-WAN= Yazılım tabanlı geniş alan ağı

SD-WAN, merkezi yönetilen WAN ağlarını sanallaştırma, şube ağ yapılarını basitleştirmek için kullanılan bir teknolojidir. Bunun yanında hedeflenen ağ performansı, network çevikliği ve hat maliyetlerinde tasarruf edilmesine katkı sağlar.

SFTP: (Secure FTP – Güvenli FTP): FTP’nin RSA ile güçlendirilmiş halidir. TCP üzerinden çalışır.

SMTP: (Simple Mail Transfer Protocol – Basit Mektup Gönderme Protokolü): e-posta göndermek için kullanılır. TCP üzerinden çalışır.

SMTP: SMTP (Simple Mail Transfer Protocol), internet üzerinden e-posta akışı arkasındaki prosedür olan Simple Mail Transfer Protocol (Basit Posta Aktarım Protokolü) anlamına gelir.

SNMP: SNMP protokolü açılımı Simple Network Management Protocol dür. SMNP protokolü destekleyen cihazlar üzerinden yazılımsal ve donanımsal (İşlemci, dış ortam sıcaklığı, cihazın kapanması açılması, fan durumu v.b. gibi) bilgiler monitoring uygulamaları ile alınabilmektedir.

STP: Switch üzerinde loop (döngü) oluşumunu engellemek için STP (Spanning Tree Protocol) kullanılır. Bu protokol devreye alındığında portlarda dinleme, öğrenme süreci aktif olacaktır. Portun aktif olma süresini beklemek gerekecektir. Bu zamanı beklememek için Portfast kullanılır. STP (Spanning Tree Protocol) Portfast yapılandırması için bu yazıyı inceleyebilirsiniz.

TCP: (Transmission Control Protocol – Gönderim Kontrol Protokolü): IP üzerinden ulaşma garantili ve herhangi bir büyüklükte veri gönderilmesine imkan tanıyan bir protokoldür. UDP’den farklı olarak, TCP’de iki cihazın iletişim kurabilmesi için önce birbirlerine bağlanmaları gerekmektedir.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Tarayıcı Motoru: Görüntüleme Motoru ile Kullanıcı arayüzü arasındaki etkileşimi birbirine bağlama görevini yerine getirir.

UDP: (User Datagram Protocol – Kullanıcı Veri Protokolü): IP üzerinden veri yollamaya yarar. Verilerin ulaşacağını garanti etmez. UDP paketlerinin büyüklükleri sınırlıdır. UDP son derece basit ve bağlantı gerektirmeyen (connectionless) bir protokoldür.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

UFW: UFW nedir? Ubuntu üzerinde kullanılan firewall uygulamasıdır. UFW (Uncomplicated Firewall) ile ipv4 veya ipv6 firewall güvenlik yönetimi yapmamıza imkan verir.

URI: URI (Uniform Resource Identifier), kaynağa tam olarak tanımlayıcı (identifier) ile işaret eden (belge, resim, dosya vb.) ve bu işaretleme için standart bir formata sahip karakter dizgisidir. URL kapsamında tutulan alt tanımlardır. Bir sayfa, görsel, dosya vb.

Kaynak: auzef.istanbul.edu.tr

URL: Uniform Resource Locator (Standart Kaynak Bulucu) kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Internet yoluyla insanların kullanımına sunulmuş olan her dokümanın kendine ait ve tek olan bir adresi vardır, buna URL yani özgün kaynak adresi adı verilir.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

URN: URN (Uniform Resource Name) Bir kaynağı benzersiz ve kalıcı bir adla tanımlar, ancak bunu İnternet’te nasıl bulunacağının söylenmesi gerekmez. Belgeleri tanımlamakla sınırlı değildirler. Hatta, URN’ler fikirleri ve kavramları tanımlayabilir. Bir URN genelde urn: prefix’i ile başlar.

Upload: Kendi bilgisayarınızdaki verileri başka bir bilgisayara internet üzerinden yüklemek anlamında kullanılan kelimedir.

Veri Yolu: CPU ve diğer bileşenler arasında ki iletişim veri yolları üzerinden yapılır. Veriyolu, sistem içindeki birden çok alt sistemi birbirine bağlayan bir dizi telden oluşur.

W3C: W3C (World Wide Web Consortium) Dünya Çapında Ağ Konsorsiyumu, Ekim 1994’te Ağ’ın mucidi Tim Berners-Lee tarafından MIT ve CERN bünyesinde kurulmuş olan uluslararası Dünya Çapında Ağ standartlarını belirleyen örgüttür.

Web Browser: World Wide Web üzerinde bulunan sayfaları yükleyip görüntülemeyi sağlayan programlara Web Tarayıcı adı verilir.

Web Hosting: Web sitelerine ait dosyalar için depo vazifesi gören, dosyaların güvenliğini sağlayan ve internet kullanıcılarının erişimine sunan bilgisayarlara Web Sunucusu (Web Server), bu veri saklama ve yayınlama işlemine de Web Hosting denir.

Kaynak:auzef.istanbul.edu.tr

Web Server: Web sitelerine ait dosyalar için depo vazifesi gören, dosyaların güvenliğini sağlayan ve internet kullanıcılarının erişimine sunan bilgisayarlara Web Sunucusu (Web Server) denir.

XHTML: Esnetilebilir Köprü Metni İşaretleme Dili (XHTML: eXtensible Hyper Text Markup Language) 2000 yılında W3C tarafından kabul edilmiş tüm internet tarayıcıları ve GSM telefonları tarafından standart olarak kabul edilmiştir.

XML: Esnetilebilir İşaretleme Dili (eXtensible Markup Language – XML) W3C, XML’i “Verilerde yapı belirtmek için ortak bir yazım şekli” olarak ifade eder.

Yazmaç: Yazmaçlar (Registerlar), bilgisayar sistemlerinde adresler ve programların yürütülmesi için gerekli veriler gibi çeşitli ikili verilerin depolanma birimidir. Registerlar işlemcide bulunur, böylece bilgilere çok hızlı bir şekilde erişilebilir